به طور کلی، سرطان زمانی شروع می شود که سلول های بدن به صورت کنترل نشده رشد می کنند. تقریباً در هر قسمت از بدن سلول‌های می‌توانند به سرطان تبدیل شوند و سپس به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. در این مقاله به بررسی سرطان معده، چگونگی شروع و گسترش آن و عواملی که احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهند، می پردازیم.
معده
سرطان معده زمانی شروع می شود که سلول های معده شروع به رشد غیرقابل کنترل می کنند. برای درک بهتر سرطان معده، بهتر است اول درباره ساختار و عملکرد طبیعی معده صحبت کنیم.
- معده یک اندام کیسه مانند است که بخش مهمی از دستگاه گوارش است.
- پس از جویدن و بلعیدن، غذا وارد مری می شود. مری لوله ای است که غذا را از طریق گلو و قفسه سینه به معده می رساند.
- سپس معده با ترشح شیره معده شروع به هضم غذا می کند.
- غذا و شیره معده مخلوط شده و سپس در قسمت اول روده کوچک به نام دوازدهه تخلیه می شود.
سرطان معده با سرطان های دیگری که می تواند در شکم رخ دهد، مانند سرطان کولون یا رکتوم (روده بزرگ) کبد، پانکراس یا روده کوچک متفاوت است. این سرطان ها می توانند علائم متفاوت، دیدگاه های متفاوت و درمان های متفاوتی داشته باشند.
قسمت های مختلف معده
معده دارای 5 قسمت می باشد که به شرح زیر است.
سه قسمت اول معده پروگزیمال را تشکیل می دهند:
- کاردیا: قسمت اول که نزدیکترین قسمت به مری است
- فوندوس: قسمت فوقانی معده در کنار کاردیا
- بدن: قسمت اصلی معده، بین قسمت های فوقانی و تحتانی
برخی از سلول‌های این قسمت‌های معده اسید و پپسین (آنزیم گوارشی) می‌سازند که با هم ترکیب می‌شوند و شیره معده را می‌سازند که به هضم غذا کمک می‌کند. همچنین پروتئینی به نام فاکتور ذاتی می سازند که بدن برای جذب ویتامین B12 به آن نیاز دارد.
دو قسمت پایینی معده دیستال را تشکیل می دهند:
- آنتروم: قسمت پایینی (نزدیک روده کوچک)، جایی که غذا با شیره معده مخلوط می شود.
- پیلور: آخرین قسمت معده که به عنوان دریچه ای برای کنترل تخلیه محتویات معده به روده کوچک عمل می کند.
سایر اندام های نزدیک معده عبارتند از روده کوچک، کولون، کبد، طحال و پانکراس.
قسمت های مختلف دیواره معده
دیواره معده دارای 5 لایه است که عبارتند از: مخاط، زیر مخاط، عضلانی پروپریا، زیر سروزا و سروزا.
1) داخلی ترین لایه مخاط است. در اینجا اسید معده و آنزیم های گوارشی ساخته می شود. اکثر سرطان های معده از این لایه شروع می شوند.
2) بعد از مخاط یک لایه پشتیبان به نام زیر مخاط قرار دارد.
3) خارج از عضله زیر مخاط، یک لایه ضخیم از ماهیچه است که به حرکت و مخلوط کردن محتویات معده کمک می کند.
4 و 5) لایه بیرونی، زیر سروزا و بیرونی ترین لایه سروزا است که معده را می پوشاند.
لایه ها در تعیین مرحله سرطان مهم هستند که می تواند گزینه های درمانی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. هر چه قدر که سرطان از مخاط به لایه‌های عمیق‌تر رشد کند، مرحله به مرحله پیشرفته‌تر می‌شود و ممکن است نیاز به درمان گسترده‌تر باشد.
پیشنهاد مطالعه کلینیک تخصصی نوین فارابی: طحال بزرگ شده یا اسپلنومگالی
علائم سرطان معده
علائم اولیه سرطان معده مبهم است و به راحتی با بیماری های دیگری که اهمیت کمتری دارند، اشتباه گرفته می شوند. این علائم عبارتند از:
- سوء هاضمه مداوم و سوزش سر دل
- باد به دام افتاده و آروغ مکرر
- بعد از غذا احساس سیری یا نفخ شدید
- معده درد مداوم
اما زمانی که سرطان معده پیشرفته شود، علائم زیر در فرد مشاهده می شود:
- وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
با توجه به اینکه علائم اولیه سرطان معده شبیه علائم بسیاری از بیماری های دیگر است، سرطان معده اغلب زمانی تشخیص داده می شود که پیشرفت کرده باشد. بنابراین باید هر گونه علائم احتمالی سرطان معده در اولین فرصت توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار بگیرد.
پیشرفت سرطان معده
سرطان معده در طی سالیان متمادی به کندی ایجاد می شود. قبل از اینکه سرطان واقعی ایجاد شود، تغییرات پیش سرطانی اغلب پوشش معده ظاهر می شوند. البته این تغییرات اولیه به ندرت باعث ایجاد علائم خاصی می شوند، به همین دلیل به راحتی قابل شناسایی نیستند.
سرطان هایی که در نواحی مختلف معده شروع می شوند می توانند علائم متفاوتی داشته باشند و پیامدهای متفاوتی داشته باشند. محل سرطان نیز می تواند گزینه های درمانی را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع سرطان معده
انواع مختلفی از سرطان معده وجود دارد. بیش از 95 درصد از سرطان های معده در سلول های پوشش معده ایجاد می شوند و به عنوان آدنوکارسینوم شناخته می شوند.
نمونه های کمتر شایع سرطان معده شامل لنفوم معده می باشد که در بافت لنفاوی -بافتی که مایع را تخلیه می کند و به مبارزه با عفونت کمک می کند- و تومورهای استرومایی دستگاه گوارش که در عضله یا بافت همبند دیواره معده هستند، ایجاد می شود.
راه های تشخیص سرطان معده
در صورتی که پزشک شما فکر کند که ممکن است سرطان معده داشته باشید، شما را برای آزمایش به متخصص ارجاع می دهد. آزمایشات ممکن است شامل آزمایش خون و اشعه ایکس از قفسه سینه باشد که سلامت کلی فرد را ارزیابی می کند. نمونه ای از مدفوع فرد نیز ممکن است برای خون آزمایش شود.
- آندوسکوپی و سونوگرافی
آندوسکوپی روشی است که در آن داخل بدن فرد با استفاده از قطعه ای به نام آندوسکوپ (یک لوله بلند و نازک انعطاف پذیر با نور و یک دوربین فیلمبرداری در انتهای آن) بررسی می شود.
آندوسکوپ از روده عبور می کند و به معده منتقل می شود تا متخصص بتواند هر گونه زخم معده یا علائم سرطان را جستجو کند. اگر بافتی پیدا شود که ممکن است سرطانی باشد، نمونه ای از آن برای آزمایش گرفته می شود. این روش به عنوان بیوپسی شناخته می شود. نمونه در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ بررسی می شود. نتایج نشان می دهد که سلول ها سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) هستند.
اگر متخصص فکر می‌کند که ممکن است فرد در قسمت بالای معده خود، سرطان داشته باشد، ممکن است همزمان با آندوسکوپی سونوگرافی انجام دهد که عنوان سونوگرافی آندوسکوپی شناخته می شود و از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از معده استفاده می کند.
- آزمایشات بیشتر
اگر سرطان معده در فرد تشخیص داده شود، ممکن است به آزمایش‌های بیشتری برای تعیین میزان گسترش و سرعت احتمال گسترش آن نیاز باشد. متخصص سرطان (انکولوژیست) در این مورد با فرد صحبت خواهد کرد. با این حال، ممکن است همیشه شناسایی مرحله دقیق بیماری شما تا زمانی که درمان شروع نشود امکان پذیر نباشد.
- لاپاراسکوپی
اگر نیاز باشد معده فرد با جزئیات بیشتری بررسی شود تا مشخص شود که آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر، لاپاراسکوپی انجام می شود. این روش تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و در طول عمل، یک لوله نازک دید با یک دوربین در انتهای آن (لاپاراسکوپ) از طریق یک برش کوچک در قسمت پایین شکم وارد معده می شود.
- سی تی اسکن
در طول سی تی اسکن، مجموعه ای از تصاویر اشعه ایکس از بدن فرد گرفته می شود. سپس از یک کامپیوتر برای کنار هم قرار دادن تصاویر و ایجاد تصویری دقیق از داخل بدن استفاده می شود.
این اسکن ها به پزشک کمک می کند تا میزان پیشرفت سرطان را ارزیابی کند و ببینند که آیا سلول های سرطانی در جای دیگری از بدن تومور ایجاد کرده اند یا خیر. اسکن ها همچنین می توانند به پزشکان کمک کنند تا بفهمند کدام نوع درمان برای فرد مؤثرتر و مناسب تر است.
- اسکن سونوگرافی کبد
اگر متخصص فکر کند سرطان معده ممکن است به کبد فرد سرایت کرده باشد، ممکن است انجام سونوگرافی کبد را هم لازم بداند. این نوع اسکن از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از کبد استفاده می کند.
مرحله بندی سرطان معده
بعد از اینکه تمام آزمایشات کامل شد و نتایج آزمایش ها مشخص شد، باید بتوان گفت که سرطان معده در چه مرحله ای است. منظور از مرحله بندی، اندازه گیری میزان گسترش سرطان است.
راه های مختلفی برای مرحله بندی سرطان معده وجود دارد. یک روش، استفاده از سیستم شماره گذاری از 1 تا 4 است. هر چه این عدد بیشتر باشد، سرطان بیشتر گسترش یافته است.
اکثر سرطان های معده هنگام تشخیص در مرحله 3 یا 4 هستند، که به این معنی است که معمولاً درمان ممکن نیست. درجه بندی نشان می دهد که سرطان با چه سرعتی احتمال دارد در آینده گسترش یابد.
3 درجه سرطان معده وجود دارد:
- درجه پایین: سرطان تمایل به رشد آهسته دارد.
- درجه متوسط : سرطان کمی سریعتر رشد می کند.
- درجه بالا : سرطان تهاجمی است و احتمال دارد به سرعت رشد کند.
نحوه درمان سرطان معده
- بسیاری از موارد سرطان معده را نمی توان به طور کامل درمان کرد، می توان با استفاده از شیمی درمانی و در برخی موارد رادیوتراپی و جراحی، علائم آنها را کاهش داد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید.
- در صورتی که در طی انجام عمل جراحی، تمام بافت سرطانی برداشته شود، عمل جراحی می تواند سرطان معده را درمان کند. بعد از عمل جراحی فرد می توان به طور معمول غذا بخورد البته احتمالا باید اندازه وعده های خود را تنظیم کند.
- قبل از عمل جراحی انجام شیمی درمانی می تواند به کوچک کردن تومور کمک کند. گاهی هم بعد از عمل جراحی شیمی درمانی برای کمک به جلوگیری از بازگشت سرطان انجام می شود.
پیشنهاد مطالعه کلینیک تخصصی نوین فارابی: شایع ترین بیماری های صفرا
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان معده
وجود یک عامل خطرناک یا حتی چندین عامل خطرآفرین به معنی این نیست که شما به بیماری سرطان معده مبتلا خواهید شد. بسیاری از افراد با وجود یک یا چند عامل خطرناک هرگز به سرطان مبتلا نمی شوند، در حالی که برخی دیگر که به سرطان مبتلا می شوند ممکن است عوامل خطرناک کمی داشته باشند یا اصلا نداشته باشند.
دانشمندان چندین عامل را پیدا کرده اند که احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد که می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- جنسیت
سرطان معده در مردان بیشتر از زنان است.
- سن
سرطان معده ممکن است در افراد جوان‌تر اتفاق بیفتد، اما با افزایش سن این خطر افزایش می‌یابد. اکثر افرادی که به سرطان معده مبتلا می شوند در دهه 60، 70 یا 80 سالگی زندگی خود هستند.
- جغرافیا
در جهان، سرطان معده در شرق آسیا، شرق اروپا و آمریکای جنوبی و مرکزی شایع تر است. این بیماری در آفریقا و آمریکای شمالی کمتر دیده می شود.
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری
به نظر می رسد عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری یکی از دلایل اصلی سرطان معده، به ویژه سرطان در قسمت تحتانی معده باشد. عفونت طولانی مدت معده با این میکروب ممکن است منجر به گاستریت آتروفیک و سایر تغییرات پیش سرطانی پوشش داخلی معده شود.
در افراد مبتلا به سرطان معده نسبت به افراد بدون این سرطان، میزان عفونت هلیکوباکتر پیلوری بیشتر است. عفونت هلیکوباکتر پیلوری نیز با برخی از انواع لنفوم معده مرتبط است. با این حال، اکثر افرادی که این میکروب را در معده خود حمل می کنند، هرگز به سرطان مبتلا نمی شوند.
- اضافه وزن
اضافه وزن یا چاقی با افزایش خطر ابتلا به سرطان های کاردیا (قسمت فوقانی معده در نزدیکی مری) مرتبط است.
- رژیم غذایی
خطر ابتلا به سرطان معده در افرادی که رژیم غذایی آنها شامل مقادیر زیادی از غذاهای شور مانند ماهی شور و گوشت و ترشی است، افزایش می یابد. مصرف گوشت های فرآوری شده، کبابی یا ذغالی شده به طور منظم خطر ابتلا به سرطان معده غیر کاردیا را افزایش می دهد.
خوردن میوه کم یا نخوردن میوه به احتمال زیاد خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد. از سوی دیگر، خوردن مقدار زیاد میوه های تازه (به ویژه مرکبات) و سبزیجات خام به نظر می رسد خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می دهد.
- مصرف الکل
مصرف الکل احتمالا خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.
- مصرف تنباکو
سیگار خطر ابتلا به سرطان معده، به ویژه برای سرطان های قسمت فوقانی معده در نزدیکی مری را افزایش می دهد. میزان سرطان معده در افرادی که سیگار می کشند دو برابر می شود.
- جراحی معده
احتمال بروز سرطان معده در افرادی که بخشی از معده خود را برای درمان بیماری های غیر سرطانی مانند زخم برداشته اند، بیشتر است. شاید به این دلیل که معده اسید کمتری تولید می کند و باکتری های مضر بیشتری در آن پدید می آیند. رفلاکس صفرا از روده کوچک به معده پس از جراحی نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد. این سرطان ها معمولاً سال ها پس از جراحی ایجاد می شوند.
- برخی از انواع پولیپ معده
پولیپ ها توده های غیر سرطانی روی پوشش معده هستند. اکثر انواع پولیپ ها (مانند پولیپ هایپرپلاستیک یا پولیپ های التهابی) به نظر نمی رسد خطر ابتلا به سرطان معده را در افراد افزایش دهند اما پولیپ‌های آدنوماتوز که آدنوم نیز نامیده می‌شوند، گاهی اوقات می‌توانند به سرطان تبدیل شوند.
- کم خونی خطرناک
سلول های خاصی در پوشش معده به طور معمول ماده ای به نام فاکتور داخلی معده را می سازند که بدن برای جذب ویتامین B12 از غذاها به آن نیاز دارد. افرادی که در بدن آنها فاکتور داخلی معده به حد کافی تولید نمی شود، ممکن است با کمبود ویتامین B12 مواجه شوند که بر توانایی بدن در ساخت گلبول های قرمز جدید تأثیر می گذارد و می تواند مشکلات دیگری را نیز ایجاد کند.
این بیماری که کم خونی پرنیشیوز نامیده می شود، می تواند در اثر برخی شرایط خودایمنی و همچنین برخی از انواع جراحی معده ایجاد شود. در افراد مبتلا به این بیماری، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهند.
- سندرم های سرطانی ژنتیکی
برخی از افراد جهش های ژنی را از والدین خود به ارث می برند که منجر به شرایطی می شود که می تواند خطر ابتلا به سرطان معده را در آنها افزایش دهد. این سندرم های ژنتیکی تنها درصد کمی از سرطان های معده را در سراسر جهان تشکیل می دهند.
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
در افراد مبتلا به پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی از سنین پایین پولیپ های زیادی در روده بزرگ و گاهی اوقات در معده و روده آنها دیده می شود. افراد مبتلا به این سندرم در معرض خطر بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان روده بزرگ و با احتمال کمی در معرض ابتلا به سرطان معده هستند.
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان معده
افرادی که بستگان درجه یک آنها یعنی والدین، خواهر و برادر یا فرزندان) به سرطان معده مبتلا بوده اند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. با این حال، اکثر افرادی که به سرطان معده مبتلا می شوند، سابقه خانوادگی آن را ندارند.
- داشتن گروه خونی A
به دلایل ناشناخته، افراد دارای گروه خونی A بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند.