بیماری سلیاک چیست؟
سلیاک یک بیماری گوارشی وراثتی می باشد که در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن ایجاد می گردد. پروتئین گلوتن در مواد غذایی مثل جو و گندم و چاودار موجود است. هنگامی که گلوتن وارد بدن بیمار مبتلا به سلیاک شود، سیستم ایمنی بدن بیمار، فعال شده و به سلول های روده حمله می نماید. این مصرف گلوتن و حمله سیستم ایمنی به سلول های روده منجر به آسیب سطح جذبی روده می گردد و در نهایت بدن توانایی جذب مواد مغذی مثل چربی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین ها و مواد معدنی را از دست می دهد. در نتیجه بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی می باشد که در تمام طول عمر فرد با او همرا است و باعث عدم تحمل گلوتن می گردد.
افرادی که اقوام درجه یک آنها مثل پدر و مادر، خواهر و برادر، دارای بیماری سلیاک هستند خطر ابتلا به سلیاک در آنها بیشتر است. بیماری سلیاک از طریق تشخیص پزشک و غربالگری تشخیص داده می شود. کودکانی که بیش از 3 سال سن دارند و بزرگسالانی که علائم بیماری سلیاک در آنها وجود دارد و افرادی که اقوام درجه یک آنها مبتلا به سلیاک هستند باید غربالگری سلیاک را انجام دهند. بیماری سلیاک می تواند در هر گروه سنی رخ دهد اما برای اولین بار بین گروه سنی 30 تا 40 سال تشخیص داده شد.
علائم بیمار سلیاک چیست؟
برخی از علائم بیماری سلیاک: کم خونی، درد در ناحیه شکم، اسهال مزمن، اختلال در رشد، احساس خستگی، حالت تهوع، سردرد، یبوست، وجود زخم هایی در دهان، نفخ شکم، ریزش مو های سر و…
راه های تشخیص بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک از طریق آزمایش خون و نمونه برداری از روده و چندین تست خون دیگر برای غربالگری قابل تشخیص است. ابتدا یک آزمایش انجام می گیرد اگر مثبت شد معمولا پزشک برای تایید نهایی بیماری سلیاک، نمونه برداری از روده را توصیه می نماید. نمونه برداری از روده را متخصص گوارش انجام می دهد. نمونه برداری از روده باریک انجام می پذیرد جهت بررسی میزان آسیب دیدگی سلول های روده. نکته قابل توجه اینجاست که قبل از انجام آزمایشات و نمونه برداری اصلا رژیم غذایی بدون گلوتن نباید داشته باشید.
پیشنهاد مطالعه کلینیک تخصصی نوین فارابی: آیا بیماری هماکروماتوز درمان دارد؟
درمان بیماری سلیاک چیست؟
در حال حاضر تنها راه درمان بیماری سلیاک داشتن رژیم غذایی فاقد گلوتن در تمام عمر می باشد و نیاز به مصرف دارو نیست مگر شرایط خاص مثل بیمار مبتلا به درماتیت هرپی فرم. بیماران مبتلا نباید غذاهای حاوی گندم، جو و جو دوسر مانند نان و ماکارانی و… را مصرف کنند. همچنین توجه و آشنایی داشته باشند که یکسری منابع مخفی گلوتن وجود دارد که باید از آنها بپرهیزند. مثل برخی داروها، سس ها، غذا های فراوری شده و بسته بندی و… در نتیجه بیماران مبتلا باید قبل از مصرف هرگونه مواد غذایی برچسب روی آن را با دقت بخوانند که از عدم وجود گلوتن مطمئن شوند تا دچار مشکل نشوند. بیماران سلیاکی دارای حساسیت های مختلفی هستند. ممکن است فرد بیماری در اثر مصرف گلوتن علائم بالینی نداشته باشد اما آسیب به سلول روده وارد می شود.
حساسیت بیماران سلیاکی به گلوتن متفاوت است، ولی بیماران باید بدانند که گاهی اگرچه علامت بالینی در اثر مصرف گلوتن ممکن است وجود نداشته باشد ولی آسیب به سلول های روده ای اتفاق می افتد.
اگر بیماری سلیاک درمان نشود ممکن است فرد دچار هریک از عوارض زیر می شود:
- کمبود ویتامین ها و مواد معدنی
- کم خونی و فقر آهن
- سقط جنین و نازایی
- پوکی استخوان زود هنگام
- میگرن و حمله های صرعی و زوال عقل
- بدخیمی های دستگاه گوارش
- تاول و برآمدگی های خارش دار قرینه ای بر روی آرنج و زانو و شانه و نشیمنگاه
- کرون و کولیت اولسراتیو
- افزایش رشد باکتری های روده باریک
- نارسایی پانکراس
- عدم تحمل سایر مواد غذایی
تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن
تمامی اشخاصی که جواب منفی به پروتئین گلوتن می دهند، لزوما مبتلا به سلیاک نیستند. افرادی که حساس به گلوتن می باشند در پاسخ به دریافت گلوتن نشانه های شبیه به بیماری سلیاک را خواهند داشت ولی با انجام تست های خونی سلیاک منفی می شود و دچار آسیب روده ای نیستند.
افرادی که مبتلا به حساسیت به گلوتن هستند نشانه هایی مثل خستگی مزمن، نفخ شکم، افسردگی، اسهال، یبوست، درد در ناحیه شکمی و… را وقتی گلوتن مصرف می کنند دارند.
به این دلیل که در حال حاضر روش تشخیص مخصوص به حساسیت به گلوتن پیدا نشده است، تنها راه تشخیص حساسیت به گلوتن این است که، پس از تشخیص علائم اولیه توسط پزشک، تست های سلیاک انجام شود. تشخیص حساسیت به گلوتن در شرایطی تایید می گردد که برای شما بر اساس آزمایشات سلیاک نداشته باشید ولی نشانه های شما با داشتن رژیم فاقد گلوتن بهتر شود و با مصرف مواد حاوی گلوتن افزایش یابد.
دلایل پاسخ ضعیف برخی بیماران به رژیم غذایی
دریافت ناآگاهانه گلوتن پر اهمیت ترین علت وجود علائم بعد از تشخیص بیماری سلیاک می باشد که افراد خواسته یا ناخواسته مواد حاوی گلوتن را مصرف می نمایند. در نتیجه بیماران باید با یک متخصص تغذیه در رابطه با منابع آشکار و پنهان پروتئین گلوتن مشورت داشته باشند.
تفکرات نادرست درباره بیماری سلیاک:
سلیاک یک بیماری نادر می باشد: خیر چرا که از هر 100 نفر یک نفر مبتلا به سلیاک است.
بیماری سلیاک یک حساسیت و یا عدم تحمل غذایی می باشد :سلیاک یک حساسیت نیست بلکه یک بیماری خود ایمنی است.
بیماری سلیاک فقط در کودکان رخ می دهد: غلط است چرا که این بیماری بین گروه سنی 40 تا 60 سال شایع تر است.