بیماری آشالازی یا اختلال مری چیست؟
آشالازی یک نوع اختلال نادر مری می باشد درواقع مری لوله عضلانی است که وظیفه آن انتقال غذا از دهان به معده است که در بیماری آشالازی یا اختلال مری، اعصاب آن آسیب دیده و باعث عملکرد نادرست آن می گردد. ماهیچه های انتهای تحتانی مری قادر به اجازه ورود غذا به معده نیستند.
یا به طور دقیق تر، در ناحیه ای که مری به معده می رسد حلقه ای از عضله به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) موجود است. این عضله شل می شود تا غذا به معده ورود پیدا کند و سفت و منقبض می گردد تا از برگشت محتوای معده به مری جلوگیری شود. اگر فردی دچار بیماری آشالازی باشد، LES آرام نمی گیرد، و به مرور زمان فلج و گشاد خواهد شد و در نهایت قادر به فشار دادن غذا به داخل معده نیست.
علائم و نشانه های این بیماری شامل: مشکل در بلعیدن غذا، سوزش سر دل و درد قفسه سینه هست. درمان این بیماری به دو روش جراحی و غیرجراحی است که غیرجراحی از طریق تزریق بوتاکس، گشاد شدن بالون و مصرف داروها است. البته هنوز درمان قطعی برای آشالازی پیدا نشده، و روش هایی که نام برده شد جهت تسکین بیماری اختلال مری است.
بیماری آشالازی یا اختلال مری در کمین چه کسانی است؟
طبق تحقیقات، بیماری آشالازی در ایالات متحده سالانه از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر حدود ۱ نفر را درگیر می کند. به طور معمول دربین بزرگسالان در سنین ۲۵ تا ۶۰ سالگی دیده می شود، اما احتمال اینکه در کودکان نیز رخ دهد وجود دارد که تقریبا کمتر از ۵٪ موارد در کودکان زیر ۱۶ سال می باشد. این بیماری تحت تاثیر نژاد یا قومیت خاصی نیست ضمنا وراثتی هم نیست به جز در شکل نادری از اختلال و همچنین مردان و زنان نیز به یک اندازه تحت تأثیر این بیماری قرار دارند.
بیماری آشالازی را جدی بگیریم؟
بله، جدی بگیرید خصوصا اگر درمان نگردد. اگر به آشالازی دچارید، به تدریج در بلعیدن غذاهای جامد و نوشیدن مایعات با مشکلات بیشتری مواجه می شوید. آشالازی قادر است باعث کم شدن قابل توجه وزن و سوء تغذیه فرد گردد. کسانی که مبتلا به آشالازی هستند خطر ابتلا به سرطان مری در آنها افزایش می یابد، خصوصا اگر این بیماری برای مدت زمان طولانی پا بر جا باشد. احتمالا پزشک معالج فرد مبتلا به آشالازی در بازه های زمانی مشخص غربالگری منظم مری را برای تشخیص زودهنگام سرطان تجویز نماید.
علت ابتلا به آشالازی چیست ؟
دلیل اصلی این عملکرد نادرست ماهیچه ی مری هنوز ناشناخته است. اما یک نظریه وجود دارد که آشالازی یک نوع بیماری خودایمنی هست که در اثر یک ویروس بدن به خود حمله می کند. سلول های عصبی که وظیفه کنترل عملکرد ماهیچه ها را به عهده دارند به طور آهسته تحلیل می روند، که متاسفانه هنوز دلیل بروز این تحلیل و آسیب عصبی ناشناخته مانده است. و در نهایت منجر به منقبض و صفت شدن بیش از اندازه ی نرمال در LES می گردد. اگر دچار بیماری آشالازی یا اختلال مری هستید، LES نمی تواند آرام و شل شود و غذا و مایعات قادر نیستند از طریق مری وارد معده بشوند. لازم به ذکر است که یک نوع نادر بیماری آشالازی احتمال دارد از طریق وراثت باشد. که البته تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
پیشنهاد مطالعه کلینیک تخصصی نوین فارابی: آیا بیماری هماکروماتوز درمان دارد؟
علائم بیماری آشالازی
علائم آشالازی به تدریج ایجاد می گردد و علائم آن برای ماه ها یا سال ها ادامه دار است این علائم عبارتند از:
- اولین و شایع ترین نشانه، مشکل در بلعیدن غذا و حتی مایعات (دیسفاژی)
- برگشت غذای هضم نشده
- گاها درد قفسه سینه که می تواند شدید باشد
- احساس سوزش در سردل
- سرفه کردن در شب ها
- کاهش وزن در اثر سوء تغذیه ناشی از مشکل در غذا خوردن که این علامت دیر هنگام پدیدار می شود
- یک علامت کمتر دیده شده سکسکه و مشکل در آروغ زدن است
عارضه های بیماری آشالازی
بعضی از عوارض بیماری آشالازی نتیجه برگشت غذا به مری و سپس کشیده شدن نای می باشد که به ریه منتهی می گردد. این عارضه ها شامل:
- پنومونی
- ابتلا به عفونت ریه ها
- سرطان مری که بیماری آشالازی باعث افزایش خطر ابتلا به این سرطان می شود.
راه های تشخیص بیماری آشالازی
بیماری آشالازی به طور معمول از سه روش قابل تشخیص است:
آندوسکوپی
آندوسکوپی به عنوان یک روش تشخیصی بسیار مهم در همه ی بیماران مشکوک به آشالازی باید انجام شود. علت تاکید بر انجام آندوسکوپی این است که بیماری هایی که آشالازی اولیه را تقلید می نماید ردیابی شوند. و همچنین بررسی دقیق مخاط مری قبل از شروع هر گونه روند درمانی می باشد.
رادیوگرافی
رادیوگرافی بلع باریوم زیر فلوئوروسکوپی به عنوان یک راه مناسب برای غربالگری بیماران دارای دیسفاژی خصوصا زمانی که آشالازی در تشخیص افتراقی قرار گرفته باشد توصیه می گردد.
مانومتری
مانومتری هم یکی از روش های تشخیص بیماری آشالازی است که اهمیت زیادی دارد. همه ی بیمارانی که با علائم دیسفاژی به پزشک متخصص مراجعه دارند بعد از انجام مراحل آندوسکوپی و رادیوگرافی در صورتی که احتمال شک به بیماری آشالازی وجود داشته باشد، تحت مانومتری قرار خواهند گرفت. مانومتری کمک می کند که آشالازی زودتر تشخیص داده شود و باعث بهبود کیفیت و روند درمانی می شود. در نتیجه همه ی بیماران آشالازی پس از انجام آندوسکوپی و رادیوگرافی برای تایید نهایی تشخیص باید مانومتری را انجام دهند.
روش های درمانی بیماری آشالازی
جهت درمان آشالازی چندین راه درمانی جراحی و غیر جراحی در دسترس است. مقصود از این درمان‌ها، تسکین علائم بیماری هست که با شل شدن اسفنکتر تحتانی مری ایجاد می شود. دکتر متخصص با در نظر گفتن شرایط و ترجیحات بیمار یک یا چند راه درمانی را معرفی می‌نماید. این روش ها شامل:
۱٫ جراحی از طریق آندوسکوپ
این جراحی با حداقل آسیب انجام می‌پذیرد. که ازوفاگومیوتومی لاپاراسکوپی یا میوتومی لاپاراسکوپی هلر نامیده می شود. در این جراحی، ابزاری نازک و تلسکوپ مانند به نام آندوسکوپ، از راه یک برش کوچک وارد می‌گردد. آندوسکوپ به یک دوربین فیلمبرداری کوچک وصل هست که نمای بخش عمل را روی صفحه نمایش های ویدئویی که در اتاق عمل هستند، نمایش می دهد. در این عمل فیبرهای عضلانی اسفنکتر تحتانی بریده خواهند شد. و همچنین اضافه کردن روش دیگری به نام فوندوپلیکیشن، به بیمار کمک می‌کند تا از ریفلاکس معده جلوگیری به عمل آید.
میوتومی آندوسکوپی دهان، یک نوع دیگر از انواع جراحی‌های لاپاراسکوپی به شمار میرود. در این نوع جراحی عضلات کنار مری، اسفنکتر و ناحیه بالای معده برش داده می شود. بریدگی‌های ایجاد شده در این نواحی سبب شل شدن ماهیچه ها می‌گردد و کمک می کند که مری مثل آنچه در حالت عادی بوده، خالی شود و مواد غذایی را به داخل معده انتقال دهد.
پیشنهاد مطالعه کلینیک تخصصی نوین فارابی: هر آنچه درباره سرطان کبد باید بدانید!
۲٫ بالون زدن
در این راه درمانی غیر جراحی، یک بالون ویژه از راه ماهیچه اسفنکتر ورود پیدا می کند و بعد باد می شود. این راه درمانی سبب انعطاف‌پذیری ماهیچه می شود و به غذا اجازه ورود به معده را می دهد. در بیمارانی که جراحی در آنها موفق نبوده، بالون زدن به طور معمول گزینه اول درمانی محسوب می شود. جهت تسکین نشانه ها و حفظ بالون، احتمال دارد هر چند سال یکبار، چندین مرتبه مجبور به انجام بالون باشید .
۳٫ درمان از طریق مصرف دارو
اگر به هر علتی راه های درمانی پیشین برای فرد بیمار مناسب نبوده باشد، احتمالا پزشکان از راه تزریق بوتاکس از درمان آشالازی استفاده کنند. بوتاکس پروتئینی هست که به وسیله باکتری‌های سازنده بوتولیسم تشکیل میشوند. هنگامی که بوتاکس به میزان کم به عضلات تزریق گردد، قادر به شل شدن عضلات اسپاستیک هستند.
دیگر روش های درمانی دارویی شامل نیفدیپین یا ایزوسوربید می باشد. این داروها با کم کردن فشار عضله اسفنکتر، باعث شل شدن ماهیچه های مری می شوند. این روش‌های درمانی کمتر از جراحی یا بالون زدن اثر گذاری دارند و فقط علائم و نشانه های بیماری را برای مدت زمان کمی تسکین خواهند داد.
۴٫ ازوفاژکتومی
عمل ازوفاژکتومی یعنی برداشتن مری، که آخرین راه‌حل درمان بیماری آشالازی هست.
نتیجه‌گیری
این بیماری برای هر بیمار و با توجه به شدت علائم آن، دارای تفاوت هست. اگر بالون زدن برای اولین بار پاسخگو نباشد، شاید جراحی توصیه گردد. به طور معمول با هر مرتبه بالون زدن در داخل اسفنکتر مری، احتمال موفق شدن کم می شود. در نتیجه، اگر این عمل چندین مرتبه ناموفق باشد، پزشک متخصص ممکن است به دنبال راه حل های دیگری باشد. به طور تقریبی ۹۵ درصد بیمارانی که تحت عمل جراحی انجام می دهند، تا حدی از این علائم خلاصی دارند. اما باز هم، امکان دارد بعضی از عوارض دامن گیرشان بشود. این عوارض شامل مواردی مانند پاره شدن مری، ریفلاکس اسیدی یا مشکلاتی در تنفس می باشد. البته تغییرات درست در سبک زندگی بسیار مفید است. در نتیجه غذای خود را به قطعه های کوچک و لقمه‌ای برش داده و در حالت ایستاده میل بفرمایید. این حالت از غذا خوردن این امکان را می دهد تا نیروی جاذبه زمین به حرکت غذا از راه مری کمک نماید. هیچ موقع به طور صاف دراز نکشید. چرا که این کار خطر ورود غذا به داخل ریه‌ها را زیاد می کند. از خوردن غذاهای جامد در هنگام خواب خودداری شود.