مقدمه
چاقی (Obesity) یکی از مهم‌ترین معضلات بهداشت عمومی در سراسر جهان است که با افزایش شیوع سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه ناسالم روندی رو به رشد دارد. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، چاقی به‌عنوان انباشت غیرطبیعی یا بیش از حد چربی بدن که سلامت فرد را به خطر می‌اندازد، تعریف می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که چاقی نه تنها عامل خطر بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و فشار خون بالا است، بلکه در افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها نیز نقش دارد.
بیماری‌های مرتبط با چاقی
۱. بیماری‌های قلبی–عروقی
- چاقی باعث افزایش مقاومت به انسولین و اختلال در متابولیسم چربی می‌شود.
- این وضعیت به افزایش فشار خون، بالا رفتن تری‌گلیسرید و کاهش HDL منجر شده و زمینه‌ساز بیماری عروق کرونر قلب، نارسایی قلبی و سکته مغزی است.
۲. دیابت نوع ۲
- چاقی به‌ویژه تجمع چربی شکمی، مهم‌ترین عامل خطر برای بروز دیابت نوع ۲ است.
- مقاومت به انسولین، اختلال در عملکرد سلول‌های β پانکراس و التهاب مزمن از مکانیسم‌های اصلی این ارتباط هستند.
۳. اختلالات اسکلتی–عضلانی
- وزن اضافه فشار مضاعفی بر مفاصل به‌ویژه زانو و لگن وارد می‌کند.
- آرتروز زانو (Osteoarthritis) در افراد چاق بسیار شایع‌تر است.
۴. بیماری‌های کبدی
- بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) ارتباط مستقیم با چاقی دارد.
- در صورت پیشرفت، می‌تواند به التهاب کبد، فیبروز و حتی سیروز منجر شود.
۵. اختلالات تنفسی
- آپنه انسدادی خواب (Obstructive Sleep Apnea) در افراد چاق بسیار رایج است.
- تجمع چربی در ناحیه گردن و شکم موجب انسداد نسبی راه‌های هوایی می‌شود.
مقاله پیشنهادی: انواع جراحی چاقی
سرطان‌های مرتبط با چاقی
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که چاقی می‌تواند خطر بروز انواعی از سرطان را افزایش دهد.
۱. سرطان پستان (Breast Cancer)
- به‌ویژه در زنان پس از یائسگی، افزایش بافت چربی منجر به بالا رفتن سطح استروژن می‌شود که می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را تحریک کند.
۲. سرطان روده بزرگ (Colorectal Cancer)
- مقاومت به انسولین و سطح بالای فاکتور رشد شبه‌انسولینی (IGF-1) نقش مهمی در تحریک تکثیر سلول‌های سرطانی در کولون دارد.
۳. سرطان آندومتر (Endometrial Cancer)
- افزایش سطح هورمون‌های استروژنی و التهاب مزمن ناشی از چاقی، زمینه‌ساز این نوع سرطان در زنان است.
۴. سرطان پانکراس
- چاقی با ایجاد التهاب سیستمیک و اختلال متابولیسم گلوکز، خطر سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد.
۵. سرطان کلیه (Renal Cell Carcinoma)
- مکانیزم‌های احتمالی شامل افزایش فشار خون، التهاب مزمن و تغییرات هورمونی است.
۶. سرطان مری از نوع آدنوکارسینوم
- چاقی شکمی با بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) ارتباط دارد که می‌تواند زمینه‌ساز این سرطان باشد.
مکانیسم‌های بیولوژیک ارتباط چاقی با سرطان
- التهاب مزمن خفیف در بافت چربی.
- افزایش هورمون‌های جنسی (مانند استروژن) در افراد چاق.
- مقاومت به انسولین و افزایش IGF-1 که رشد سلول‌های سرطانی را تحریک می‌کند.
- اختلال در سیستم ایمنی و کاهش فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی (NK cells).
نتیجه‌گیری
چاقی تنها یک مشکل زیبایی یا کیفیت زندگی نیست، بلکه عاملی جدی و خطرناک برای بروز بیماری‌های مزمن و سرطان‌ها محسوب می‌شود. پیشگیری و کنترل چاقی از طریق تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و اصلاح سبک زندگی می‌تواند نقش کلیدی در کاهش شیوع این بیماری‌ها ایفا کند.