مقدمه
هپاتیت به معنای التهاب کبد است و میتواند در اثر ویروسها، داروها، الکل یا بیماریهای خودایمنی ایجاد شود. در میان انواع ویروسی، سه نوع هپاتیت A، B و C شیوع بیشتری دارند و از نظر راه انتقال، شدت بیماری، مزمن شدن و روش درمان تفاوتهای مهمی با یکدیگر دارند.
۱. هپاتیت A (HAV)
راه انتقال
هپاتیت A عمدتاً از طریق دهانی–مدفوعی منتقل میشود. مصرف آب و غذای آلوده یا تماس نزدیک با فرد مبتلا مهمترین مسیرهای انتقال هستند.
شدت و سیر بیماری
- معمولاً بیماری خودمحدودشونده است.
- بهندرت مزمن میشود و اغلب بیماران طی چند هفته تا چند ماه بهبود کامل پیدا میکنند.
علائم
تب، تهوع، درد شکم، یرقان (زردی)، بیاشتهایی، ادرار تیره و ضعف عمومی.
پیشگیری
- رعایت بهداشت غذایی و فردی
- واکسن هپاتیت A (موثر و ایمن)
۲. هپاتیت B (HBV)
راه انتقال
هپاتیت B از طریق خون و مایعات بدن منتقل میشود:
- تماس جنسی محافظتنشده
- سرنگ یا سوزن مشترک
- انتقال از مادر به جنین
- فرآوردههای خونی آلوده
- استفاده از وسایل آلوده مانند تیغ و تجهیزات تاتو
شدت و سیر بیماری
- میتواند حاد یا مزمن باشد.
- حدود ۵–۱۰٪ بالغین دچار هپاتیت B مزمن میشوند؛ در نوزادان این میزان بسیار بالاتر است.
- هپاتیت B مزمن میتواند منجر به سیروز و سرطان کبد (هپاتوسلولار کارسینوما) شود.
مقاله پیشنهادی: ارتباط روده و کبد و نقش آن در سرطان کبد
علائم
خستگی، ضعف، درد عضلانی، تهوع، یرقان، درد ناحیه کبد. بسیاری از بیماران در مرحله مزمن بدون علامت هستند.
پیشگیری
- واکسن هپاتیت B (در تمام دنیا جزو واکسنهای اصلی کودکان)
- استفاده از وسایل استریل، رابطه جنسی ایمن
- غربالگری مادران باردار
درمان
در موارد مزمن، داروهای ضدویروس مانند تنوفوویر یا انتکاویر برای کنترل تکثیر ویروس استفاده میشوند.
۳. هپاتیت C (HCV)
راه انتقال
اصلیترین مسیر انتقال، خون آلوده است:
- تزریق مواد با سرنگ مشترک
- برخی اقدامات پزشکی یا زیبایی غیر استریل
- انتقال جنسی کمتر شایع است، اما امکانپذیر است
- انتقال از مادر به جنین با احتمال کم
شدت و سیر بیماری
- در اغلب موارد پس از فاز حاد، بیماری به هپاتیت C مزمن تبدیل میشود.
- این نوع از هپاتیت یکی از علل مهم سیروز و سرطان کبد در جهان است.
علائم
بسیاری از مبتلایان تا سالها بیعلامت هستند. در مراحل پیشرفته ممکن است یرقان، خستگی شدید، درد شکم و علائم نارسایی کبد بروز کند.
درمان
امروزه داروهای خوراکی جدید مانند DAAها (Direct-Acting Antivirals) درمان هپاتیت C را بسیار مؤثر کردهاند و در اغلب بیماران درمان قطعی امکانپذیر است.
جمعبندی
هپاتیت A معمولاً یک بیماری کوتاهمدت و قابل پیشگیری با واکسن است. هپاتیت B قابلیت مزمن شدن و ایجاد عوارض جدی مانند سیروز و سرطان کبد را دارد، اما واکسن مؤثر برای آن وجود دارد. هپاتیت C بیشترین احتمال مزمن شدن را دارد و سالها بدون علامت باقی میماند، اما با داروهای امروزی قابل درمان است. شناخت تفاوت این سه نوع هپاتیت نقش مهمی در پیشگیری، تشخیص و درمان بهموقع بیماری دارد.