هپاتیت خودایمنی که به عنوان هپاتیت اتوایمیون نیز شناخته می شود، یک بیماری مزمن (بیماری که بیش از شش ماه طول می کشد) و یک اختلال اتوایمیون است. در این نوع بیماری، سیستم ایمنی بدن فرد به سلول های کبد خود حمله می کند که می تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود.
هپاتیت اتوایمیون بر اساس سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش خون، آزمایش تصویربرداری و بیوپسی کبد تشخیص داده می شود. آزمایش خون می تواند علائم هپاتیت اتوایمیون یا دیگر بیماری های کبدی را نشان دهد. پزشک می تواند از بیوپسی کبد برای بررسی ویژگی های هپاتیت خودایمنی و بررسی سیروز استفاده کند.
در صورتی که این بیماری درمان نشود، ممکن است پیشرفت کرده و منجر به عوارضی مانند سیروز شود. اگر هپاتیت خودایمنی منجر به سیروز شود، باید فرد یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشد.
در این مقاله هر آنچه درباره هپاتیت اتوایمیون باید بدانید را بررسی می کنیم.
هپاتیت اتوایمیون یا هپاتیت خود ایمنی چیست؟
کبد اندام بزرگی است که زیر دنده ها و در سمت راست شکم انسان قرار می گیرد و به فیلتر کردن مواد زائد بدن کمک می کند، صفرا را برای کمک به هضم غذا می سازد و قندی را که بدن برای انرژی استفاده می کند، ذخیره می نماید.
هپاتیت خودایمنی زمانی رخ می دهد که سیستم مبارزه با عفونت بدن (سیستم ایمنی) به سلول های کبدی فرد حمله می کند که در نتیجه باعث تورم، التهاب و آسیب کبدی می شود. بنابراین هپاتیت اتوایمیون یک بیماری غیر واگیر، مزمن، التهابی و خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی فرد به سلول‌های سالم و طبیعی کبد حمله می‌کند.
علت تخریب سلول های کبدی در این بیماری نامشخص است، اما ممکن است به عدم تعادل در برخی از سلول های سیستم ایمنی مربوط باشد. التهاب مداوم در کبد مشاهده شده در هپاتیت اتوایمیون می تواند منجر به زخم شود که در نهایت منجر به سیروز، نارسایی کبدی نیاز به پیوند کبد و حتی مرگ شود.
هپاتیت اتوایمیون در زنان حدود ۴ برابر بیشتر از مردان شایع است و معمولاً با سایر بیماری های اتوایمیون از جمله دیابت نوع ۱، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری سلیاک همراه است. در واقع، ۲۵ تا ۵۰ درصد از بیماران هپاتیت اتوایمیون در طول زندگی خود همزمان به یک بیماری خودایمنی دیگر مبتلا می شوند.
انواع هپاتیت اتوایمیون
دو نوع هپاتیت اتوایمیون وجود دارد: نوع ۱ و نوع ۲٫
- هپاتیت اتوایمیون نوع ۱ که به عنوان نوع کلاسیک نیز شناخته می شود، معمولا در بزرگسالی تشخیص داده می شود.
- هپاتیت خود ایمن نوع ۲ در دوران کودکی تشخیص داده می شود اما هر دو نوع هپاتیت اتوایمیون به طور مشابه درمان می شوند. با این حال، نوع ۲ هپاتیت اتوایمیون می تواند شدیدتر و کنترل آن دشوارتر باشد.
هپاتیت اتوایمیون چقدر شایع است؟
به طور کلی هم مردان و هم زنان ممکن است به هپاتیت اتوایمیون مبتلا شوند، اما احتمال ابتلا به این بیماری در زنان ۳ تا ۴ برابر بیشتر از مردان است. بیماری هپاتیت اتوایمیون می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، با این حال، بیشتر در زنان در سن ۴۵ سالگی تشخیص داده می شود. ۳۰ تا ۵۰ درصد از افرادی که در آنها هپاتیت خودایمنی تشخیص داده می شود، بیماری اتوایمیون دیگری مانند بیماری تیروئید، آرتریت روماتوئید، کولیت اولسراتیو یا دیابت نوع ۱ دارند.
چه چیزی باعث هپاتیت اتوایمیون می شود؟
در رابطه با علت اصلی ایجاد هپاتیت اتوایمیون کاملاً مشخص نیست و اما طبق نظر کارشناسان به احتمال زیاد در افراد مبتلا به سایر بیماری های خود ایمنی، از جمله:
- تیروئیدیت
- بیماری گریو
- دیابت نوع ۱
- کم خونی همولیتیک
- ترومبوسیتوپنی ایمنی
- بیماری سلیاک
- کولیت زخمی
- در موارد نادر، برخی از داروها می توانند باعث ایجاد هپاتیت خودایمنی شوند.
بنابراین به طور کلی هپاتیت اتوایمیون در اثر یکی از سه عامل خودایمنی، محرک های محیطی و استعداد ژنتیکی ممکن است ایجاد شود.
- خودایمنی: فرآیندی است که در آن سیستم ایمنی بدن فرد آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که به سلول‌ها و اندام‌های بدنش حمله می‌کنند و به آن ها آسیب می‌رساند.
- محرک های محیطی: منظور از محرک های محیطی، عوامل خارج از بدن است. مثلا ویروس، مصرف برخی داروها، یا تماس با سموم دیگر ممکن است باعث ابتلا به بیماری هپاتیت اتوایمیون شود.
- ژنتیک: برخی از ژن‌ها ممکن است احتمال ابتلا به هپاتیت خودایمنی را افزایش دهند.
علائم هپاتیت خود ایمنی
هپاتیت اتوایمیون می تواند هیچ علامتی نداشته باشد یا علائم آن از خفیف تا شدید متغیر باشند. در ابتدای ابتلا به این بیماری نداشتن علامت می تواند امری عادی باشد اما در برخی از افراد ممکن است زمانی که بیماری اتوایمیون تشخیص داده شود، علائمی نداشته باشند و بعداً علائم در آنها بروز کند
علائم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی حتی ممکن است علائمی نداشته باشند. علائم اولیه رایج می تواند شامل خستگی، تهوع، استفراغ، درد شکم، کاهش وزن، مدفوع روشن، ادرار تیره رنگ، درد مفاصل، بثورات پوستی و حذف قاعدگی در زنان باشد. برخی ممکن است به کبد بزرگ (هپاتومگالی) و طحال (سپلنومگالی) مبتلا شوند.
در بعضی افراد نیز ممکن است به سرعت در طی چند روز علائم بیماری بروز و ظهور کنند.
شایع ترین علائم هپاتیت اتوایمیون عبارتند از:
- احساس خستگی بیش از حد
- دردهای خفیف مفصلی یا عضلانی، معمولاً این دردها در صبح بدتر می شوند.
- کم اشتها (احساس گرسنگی نکردن) و کاهش وزن
- رشد بیش از حد مو (معمولا در زنان)
- اجابت مزاج شل یا مکرر (اسهال)
- عدم وجود قاعدگی یا چرخ نامنظم
- احساس بیماری (تهوع)
- شکم درد یا نفخ
- بثورات پوستی
- خارش
زمانی که علائم بیماری شروع به ظاهر شدن می کنند، اغلب ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد تا این علائم ظاهر شوند. علائم بیماری هپاتیت اتوایمیون، علائمی غیراختصاصی است به همین دلیل ممکن است پزشک بلافاصله علائم فرد را به بیماری کبد نسبت ندهد.
علائم شدیدتری که معمولاً در اواخر بیماری رخ می دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تجمع مایع در پاها، پاها و مچ پا
- تجمع مایع در شکم
- رگ های خونی غیر طبیعی روی پوست
- مدفوع رنگ پریده و یا چرب
- خونریزی مقعدی یا استفراغ خون
- گیجی
- کبودی
- ادرار تیره (شیره)
- یرقان
در صورتی که فرد به صورت درست تحت درمان قرار نگیرد، خطر پیشرفت بیماری به شکل فیبروز کبدی وجود دارد. با گذشت زمان، ممکن است فرد دچار سیروز کبد شود که می‌تواند خطر نارسایی کبد، ایجاد مایع در شکم (آسیت)، خونریزی گوارشی ناشی از جریان خون غیرطبیعی در مری و معده، گیجی مرتبط با عملکرد ضعیف کبد و حتی سرطان کبد را افزایش دهد.
روش تشخیص هپاتیت خودایمنی
از آنجایی که بسیاری از افراد هیچ علامت یا علائم خاصی ندارند و علائم این بیماری با بسیاری از بیماری‌های دیگر مشترک است، هپاتیت خودایمنی در مراحل اولیه، چه زمانی که فرد آزمایش‌های معمول را انجام داده و چه زمانی که فرد آزمایش‌هایی برای یک بیماری غیرمرتبط انجام داده، اغلب توسط یک پزشک متخصص تشخیص داده می‌شود.
در افرادی که علائم دارند، تشخیص معمولاً با انجام کارهایی مانند بررسی تاریخچه پزشکی دقیق، انجام معاینه فیزیکی، طیف وسیعی از آزمایش‌های خون و بیوپسی کبد انجام می‌شود. تشخیص هپاتیت خودایمنی معمولاً با مشاهده نتایج آزمایش و رد سایر علل بیماری کبدی مانند بیماری کبد چرب یا هپاتیت ویروسی انجام می شود.
برخی از آزمایشات خون که در آزمایشگاه برای تشخیص هپاتیت خودایمنی استفاده می شوند، عبارتند از:
- تست های عملکرد کبد که التهاب یا آسیب به کبد فرد را بررسی می کنند.
- شمارش کامل خون یا CBC به تعداد و انواع سلول های خون فرد را بررسی می کند.
- آزمایش پانل انعقادی که این آزمایش چگونگی عملکرد پروتئین‌های لخته‌کننده را بررسی می‌کند.
- پنل الکترولیت که بررسی می کند آیا فرد تعادل الکترولیت دارد یا خیر.
- آنتی بادی های خود ایمنی برای بررسی اینکه آیا فرد هپاتیت خودایمنی دارد یا بیماری کبدی دیگری با علائم مشابه دارد، استفاده می شود.
البته ممکن است آزمایشات کبدی دیگری نیز برای بررسی انواع بیماری های کبدی انجام شود مانند آزمایش های تصویربرداری.
- سی تی اسکن که طی آن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان ها، ماهیچه ها، چربی ها و اندام های فرد گرفته می شود. هم از اشعه ایکس و هم از فناوری کامپیوتری برای ایجاد تصاویر افقی (اغلب برش هایی) از بدن استفاده می شود.
- ام آر آی که این آزمایش تصاویر دقیقی از اندام ها و ساختارهای داخل بدن فرد می سازد. از میدان مغناطیسی و پالس های انرژی امواج رادیویی استفاده می کند. ممکن است یک رنگ به رگ شما تزریق شود یا تزریق شود. این رنگ به کبد و سایر اندام های شکم کمک می کند تا در اسکن واضح تر دیده شوند.
- سونوگرافی که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندام ها استفاده می کند. همچنین می‌تواند جریان خون در رگ های فرد را بررسی کند.
- در بیوپسی کبد نمونه‌های بافت کوچک با سوزن از کبد فرد گرفته می‌شود. این نمونه ها زیر میکروسکوپ بررسی می شوند تا نوع بیماری کبدی او مشخص شود.
پیشنهاد مطالعه کلینیک تخصصی نوین فارابی: شایع ترین بیماری های صفرا
درمان هپاتیت خود ایمنی
پس از تشخیص هپاتیت خودایمنی، تقریباً همیشه به درمان نیاز است. زمانی که هپاتیت خودایمنی زود تشخیص داده شود، درمان بهترین نتیجه را دارد. هدف از درمان، کنترل بیماری و کاهش یا رهایی از علائم (در حال بهبودی) است. نوع درمان مورد استفاده، سرکوب سیستم ایمنی (کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن) نامیده می شود. این روش با استفاده از ترکیبی از داروها انجام می شود.
برای انجام این کار، از داروهای (کورتیکواستروئیدها و سرکوبگرهای سیستم ایمنی) برای کمک به کاهش یا سرکوب سیستم ایمنی بیش فعال استفاده می شود که مانع از حمله بدن فرد بیمار به کبدش می شوند.
هدف اصلی درمان توقف التهاب کبد با سرکوب سیستم ایمنی بدن یا فعالیت کمتر آن است، اما این می تواند توانایی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت را نیز کاهش دهد. کاهش التهاب کبد علائم فرد را بهبود می دهد، تست های کبدی را بهبود می بخشد، میزان اسکار را کاهش می دهد و به جلوگیری از آسیب طولانی مدت کبد و نارسایی کبد کمک می کند.
پس از شروع درمان طولانی مدت است، حداقل دو سال یا معمولا تا آخر عمر طول می کشد. ممکن است توقف درمان در تعداد کمی از افراد مبتلا به هپاتیت اتوایمیون امکان پذیر باشد، اما این کار بدون خطر نیست زیرا ممکن است باعث عود کردن مجدد بیماری شود و ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد.
پس از شروع درمان، ممکن است ۶ ماه تا چند سال طول بکشد تا بیماری بهبود یابد. برخی از افراد می توانند مصرف دارو را قطع کنند، اما اغلب بیماری عود می کند. ممکن است هر از گاهی تا آخر عمر نیاز به درمان داشته باشید. برخی از افراد اگر بارها عود کرده اند یا بیماریشان شدید است، باید حتما تحت درمان باقی بمانند.
در برخی موارد، هپاتیت خودایمنی ممکن است بدون مصرف هیچ دارویی از بین برود. اما برای بیشتر افراد، هپاتیت خود ایمنی یک بیماری مزمن است و می تواند منجر به زخم شدن کبد (سیروز) شود و ممکن است در این شرایط، کبد به شدت آسیب ببیند به طوری که دیگر قاد به انجام وظایف خود نباشد، این حالت، نارسایی کبد نامیده می شود. اگر فرد نارسایی کبد داشته باشد ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.
سخن آخر اینکه…
AIH یا هپاتیت اتوایمیون یک بیماری خود ایمنی است یعنی عوامل محیطی، ژنتیکی و یا ایمنی به نوعی باعث می شوند که سیستم ایمنی بدن فرد فکر کند، سلول های کبدش خطرناک هستند. این باعث می شود سلول های بدن فرد که معمولاً به مهاجمان خارجی (مانند ویروس ها و باکتری ها) حمله می کنند شروع به حمله به کبد کنند. این منجر به التهاب و آسیب کبدی می شود.
علائم مرتبط با هپاتیت اتوایمیون عبارتند از: خستگی، خارش، یرقان، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، کاهش وزن، مدفوع روشن، ادرار تیره رنگ، درد مفاصل، بثورات، و قاعدگی نامنظم در زنان هستند. هپاتیت اتوایمیون معمولاً از طریق بررسی علائم بیمار، آزمایش خون و بیوپسی کبد تشخیص داده می شود.
اگر چه هیچ درمانی برای هپاتیت اتوایمیون وجود ندارد، اما اغلب می توان آن را با داروها از جمله استروئیدها و سایر عواملی که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند، کنترل کرد. افراد مبتلا به هپاتیت اتوایمیون اغلب باید به یک متخصص گوارش یا کبد برای مدیریت وضعیت خود مراجعه نمایند.
شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره با ما در ارتباط باشید .